Historia miejscowości

Bardzo trudno jest ustalić jakiekolwiek informacje związane z naszą miejscowością. Trudności te wynikają z faktu, że nie jest prowadzony oficjalnie żaden dokument, który by potwierdzał pewne wydarzenia. Część wiedzy można oprzeć o wydarzenia opowiadane z pokolenia na pokolenie przez najstarszych mieszkańców miejscowości. Jednak są one bardzo fragmentaryczne i rozbieżne. Część jednak historii ma swoje potwierdzenie w zapisanych dokumentach. Zacznijmy jednak od początku. Wieś Hyżne powstała w II połowie XVI wieku i obejmowała okoliczne wsie m. in. tereny obecnej miejscowości. Jednak zanim pojawili się pierwsi mieszkańcy w tym obszarze upłynęło sporo czasu. Tereny te w całości były pokryte lasami, które w miarę upływu czasu ludzie przekształcali w pola uprawne i miejsca pod budowę domów. Dopiero około XX wieku ludność zamieszkująca te tereny stanowiła odrębną miejscowość, jaką jest obecnie Wólka Hyżneńska. Można jednak przypuszczać, że ludność na tym obszarze pojawiła się wcześniej. Sama nazywa miejscowości może być kojarzona bezpośrednio z Hyżnem, jako „Wola Hyżnego”. O tym, że na tych terenach mieszkali nasi przodkowie na długo przed ustanowieniem odrębnej jednostki administracyjnej może świadczyć fakt, że początkowo wieś Hyżne pisano przez „ch”, a znajdująca się nazwa miejscowości wywodząca się od Hyżnego, w pierwszej szkolnej kronice pisana jest, jako „Wólka Chyżeńska” aż do roku 1966. Kolejną przesłanką świadczącą o prawdopodobnym czasie powstania miejscowości są opowiadania mieszkańców wsi. Mieszkańcy miejscowości przedstawiali historię austriackich żołnierzy, którzy ukrywali się w lasach sąsiadujących z Grzegorzówką i Wólką Hyżneńską.  Mowa tutaj o latach, 1914 – 1918 co świadczyć może, że miejscowość już mogła istnieć wcześniej niż została naniesiona na ówczesnych mapach administracyjnych. Co więcej groby tych nieznanych żołnierzy znajdowały się w pobliżu miejscowości do roku 2014. Idąc podobnym tropem, należy zwrócić uwagę, że w miejscowości znajduje się murowany krzyż, który powstał około 50 lat temu. We wcześniejszych latach na jego miejscu stał dębowy krzyż drewniany, który jak podają mieszkańcy stał około 100 lat. Więc można przypuszczać, że tereny dzisiejszej miejscowości były zasiedlane przed I wojną światową.

„Wólka Hyżneńska pojawiła się, jako przysiółek Hyżnego dopiero w XX w. Na mapie kastralnej z 1894 r. jeszcze nie figuruje. Jako samodzielna wieś funkcjonuje od 1973 roku."2Cytat ten świadczy, że Wólka Hyżneńska jest najmłodszą z sześciu miejscowości w gminie Hyżne, co za tym idzie powstałą stosunkowo niedawno. Nie ma również wyraźnych dowodów świadczących o prawdopodobnych datach określających, kiedy pierwsi mieszkańcy zasiedlili te tereny. Mimo śladowych poszlak i dosyć rozbieżnych informacji, jak chociaż cytat przytoczony na początku akapitu udało się odnaleźć austriacką mapę Galicji Wschodniej z roku 1855, na której miejscowość jest naniesiona. 

Kliknij by powiększyć mapę.

Część nieżyjących już mieszkańców wspominało w opowiadaniach, że obecnie tereny leśne należące do Wólki Hyżneńskiej były własnością pana dworu w Hadlach Szklarskich. Być może chodzi o hrabinę Chumnicką z Chumnic lub kolejnego zarządcę mieszczanina Piotra Łastowieckiego i jego syna. Część ziem była sprzedawana przez ówczesnego pana i zasiedlana przez nowo napływających mieszkańców. O istnieniu miejscowości może świadczyć znaleziony w sieci internetowej cytat:  „Jak opowiadają mieszkańcy Hadel Szklarskich, gdy posiadłościami zarządzali panowie, w miejscowym dworze, jak również w okolicznych wsiach „grasowało” dwoje ludzi biednych, którzy prawdopodobnie pochodzili z Wólki Hyżneńskiej. Ci właśnie ludzie był to „Byk” i „Maczuga” okradali dwory oraz bogatych panów. Cały sens jest w tym, że ci ludzie zabierali bogatym a dawali biednym. Do tego wszystkiego dochodzi jeszcze fakt, iż zawsze się zapowiadali tzn. mówili, że danego dnia i o danej godzinie będą przejeżdżać przez tą miejscowość. Te osoby były obdarzone niezwykłym sprytem i odwagą gdyż potrafili się przebrać np. za księdza i przejechać o wcześniej umówionej godzinie przez dane miejsce i nikt ich nie rozpoznał. Służba czekała, milicja a nawet wojsko. Lecz gdy ktoś zobaczył księdza na koniu nawet nie pomyślał, że to może być ten złodziej, a wręcz przeciwnie wszyscy uklęknęli myśląc, iż ksiądz jedzie z Panem Bogiem. Tym sposobem złodziej dotarł do dworu, zabrał, co mu się podobało i nikt na niego nie zwrócił uwagi"1. Faktem jest, że Wólka Hyżneńska powstała z połączenia części dwóch sąsiadujących wsi: Hyżnego i Dylągówki. Mogą o tym świadczyć opowiadania mieszkańców, którzy wyraźnie zaznaczali, że funkcjonowały dwie miejscowości Wólka Dylągowska i Wólka Hyżeńska, pierwsza obejmowała tereny leżące w pobliżu Dylągówki, głównie były to tereny leśne, druga część to obecna część centralna miejscowości, która to też należała do Hyżnego.     

Ludność zamieszkująca teren obecnej wsi w okresie międzywojennym należała do parafii w Hyżnem aż do roku 1977. Historia powstawania kościoła w naszej miejscowości jest również bardzo interesująca. Do roku 1977 mieszkańcy na wszystkie nabożeństwa i uroczystości kościelne udawali się do kościoła w Hyżnem oddalonego około 7 – 9 km, dlatego postanowiono wybudować kościół na pograniczu miejscowości Grzegorzówka i Wólka Hyżneńska. Budynek kościelny był wznoszony w bardzo trudnych czasach, przy nieprzychylności władz lokalnych. Budową kościoła zajęło się dwóch mieszkańców Pan Stanisław Walas z Grzegorzówki i Pan Eugeniusz Walas z Wólki Hyżneńskiej. Budowę rozpoczęto pod pretekstem utworzenia obory. Przy budowie pomagali wszyscy mieszkańcy Grzegorzówki i Wólki Hyżneńskiej, część prac była wykonywana nocą, na niektórych mieszkańców na czele z ówczesnym ks. Henrykiem Rychlakiem nakładano kary pieniężne.

Wspólnym wysiłkiem 5 lipca 1975 roku o godzinie 17.00 ks. Biskup Bolesław Taborski dokonał poświecenia nowo wybudowanej świątyni pw. Matki Bożej Bolesnej. W późniejszym czasie kościół był dalej rozbudowywany, pomimo zakazów, rozpraw i kar sądowych, a nawet kar pozbawienia wolności w zawieszeniu. Na kościele pod osłoną nocy zostało wykonane pokrycie dachowe z blachy, następnie wnętrze kościoła zostało otynkowane, wykonano betonową posadzkę, w późniejszym okresie powstała wieża na dachu kościoła, zbudowano zakrystię oraz pomieszczenia przykościelne. Kościół po rozbudowie ostatecznie został poświęcony przez ks. Biskupa Ordynariusza Ignacego Tokarczuka dnia 18 września 1976 roku. Msze święte odbywały się już od pierwszego poświęcenia kościoła, ale samą Parafię Grzegorzówka – Wólka Hyżneńska pod wezwaniem Matki Bożej Bolesnej utworzono dnia 1 lipca 1977 roku na mocy dekretu wydanego przez ks. Biskupa Ignacego Tokarczuka.

Na tym jednak nie poprzestano, ponieważ w dalszym ciągu było wiele prac do wykonania. Została wykonana figura Matki Bożej Bolesnej trzymającej zdjęte z krzyża ciało Chrystusa.  Figurkę z drzewa lipowego stworzył rzeźbiarz Mateusz Nocula. Ksiądz proboszcz Michał Kochman z Hyżnego podarował parafii tabernakulum, które zostało umieszczone w centralnym miejscu ołtarza. Została wykonana elewacja świątyni i plebanii, plac kościelny został utwardzony i pokryty kostką. Wokół kościoła zasadzono drzewa i krzewy iglaste, które przyozdobiły obejście wokół świątyni. Dokładniejsze informacje o historii powstawania świątyni znajdują się na stronie Parafii Grzegorzówka – Wólka Hyżneńska.

Mówiąc o historii miejscowości należy wspomnieć także, kiedy rozpoczęła się edukacja w miejscowości. „Do roku 1936 w Wólce Chyżeńskiej nie było szkoły. Dzieci chodziły do odległych szkół w Grzegorzówce i Dylągówce. W związku z tym zaistniała konieczność utworzenia szkoły na miejscu (przynajmniej klas najniższych)”.3 Czasy, w jakich powstawała szkoła podstawowa były bardzo trudne, mieszkańcy nie mieli funduszy na jej utworzenie, dlatego też początkowo nauczanie odbywało się w prywatnym domu jednego z mieszkańców. Salę tą wynajmowano u Pana Jana Filima. Pierwszym nauczycielem był pan Wojciech Sowa, który prowadził klasy I – IV. Szkoła ta bezpośrednio podlegała szkole w Dylągówce. Nauczanie w tym miejscu odbywało się przez 3 lata, następnie w 1938 roku szkołę przeniesiono do domu pana Stanisława Majchrowskiego.  Dalsza edukacja została przerwana przez wybuch II Wojny Światowej. „

Nie było odpowiednich warunków materialnych, toteż nie myślano o budowie szkoły. Ale nadszedł koniec wojny. W tym okresie łatwiej było zdobyć drzewo z pobliskiego lasu. Gospodarze zaczęli myśleć o nowej szkole. Organizowano zabawy, przedstawienia, a dochód przeznaczano na budowę szkoły. Wysiłek i ofiarność ze strony obywateli wsi Wólka Chyżeńska były olbrzymie,  gdyż jest to wieś mała i dosyć biedna”.Nowa drewniana szkoła została wybudowana w 1946 roku w miejscu dzisiejszego placu przy Domu Strażaka. W szkole tej utworzono klasę piątą, szóstą i siódmą. Z tamtego okresu zachowało się zdjęcie.  Nie poprzestano jednak na tym, ponieważ 30 września 1968 roku rozpoczęto budowę nowej szkoły podstawowej na miejscu działki, gdzie obecnie znajduje się szkoła podstawowa. Mieszkańcy pracowali bardzo prężnie, o czym świadczy fakt, że przed rozpoczęciem budowy szkoły wybudowano w surowym stanie już Dom Strażaka. Budynek nowej szkoły oddano do użytku 27 VI 1969 roku. Dania 3 września odbyła się uroczystość otwarcia szkoły i otwarcia remizy strażackiej.  Do dnia dzisiejszego szkoła podstawowa w Wólce Hyżneńskiej mieści się w tym miejscu, została odremontowana i nie przypomina budynku szkoły ze zdjęcia umieszczonego w kronice.

Źródła:

  • 1  Cytat zaczerpnięty ze strony Historia Dworu Jawornika Polskiego
  • Mikroregion Dolina Strugu, Przewodnik historyczno-krajoznawczy, Tyczyn 1995.
  • 3 - 4 Kronika Szkoły Podstawowej w Wólce Chyżeńskiej (pierwsza i najstarsza kronika).
  • Ks. Antoni Szypuła "Historia nowych kościołów w Diecezji Przemyskiej 1966-1993" Tom I.
  • Mapa austriacka z 1855 roku.